Η Κοζανίτικη Αποκριά είναι ένα πλέγμα εθίμων που δεν έχει ακόμα εξαντλήσει τη δυναμική της, καθώς διαθέτει ελαστικότητα και δυνατότητες προσαρμογής στις συνθήκες κάθε νέας εποχής. Πυρήνας και εστιακό σημείο της είναι o Φανός, εορταστική πυρά που ανάβει στα σταυροδρόμια της πόλης εδώ και αιώνες, αποδεικνύοντας την ανθεκτικότητα του εθίμου και τις βαθιές του ρίζες στις καρδιές των Κοζανιτών, που δεν μπορούν να διανοηθούν τις Αποκριές χωρίς αυτόν.
Η μακροβιότητα και η διατήρηση της ουσίας του δεν απειλήθηκαν από τις σημαντικές αλλαγές γύρω του. Κάθε άλλο μάλιστα. Αυτές οι αλλαγές δεν δημιουργούν αμφιβολίες σχετικά με το αν ο σημερινός Φανός αποτελεί συνέχεια αυτού που άναβε στην πόλη της Κοζάνης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Αντιθέτως αποδεικνύουν ότι ο πυρήνας του παραμένει ζωντανός, του επιτρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς και να μεταφέρεται από γενιά σε γενιά αλώβητος και εκρηκτικός
Εκείνη την ημέρα είναι σαν να πέφτει ένα νέφος ..σιουρδαμάρας πάνω στην Κοζάνη, που θα παραμείνει εκεί πυκνό και απτόητο, κρίση-ξεκρίση, και θα διαλυθεί ξανά τις απογευματινές ώρες τις Καθαράς Δευτέρας,
Μικρή Αποκριά και ο βασιλιάς των ημερών, ο καρνάβαλος, κατεβαίνει στην πόλη… Με χιλιάδες παιδιά να προπορεύονται χορεύοντας στους ήχους της Δημοτικής Μπάντας, της Πανδώρας, ….Ένα χρωματιστό ποτάμι που κυλάει ρυθμικά και κατακλύζει το κέντρο της πόλης….
Παράδοση άνευ όρων ! ! !
Οι Φανοί ανάβουν όλοι μαζί το βράδυ της Μεγάλης Αποκριάς αλλά από την Τσικνοπέμπτη και μετά γίνεται κάθε βράδυ γλέντι σε κάθε έναν από αυτούς με τη σειρά. Πρόκειται για μεγάλη γιορτή στη γειτονιά, η οποία ετοιμάζεται να υποδεχθεί την Κοζάνη ολόκληρη, τους επισκέπτες της αλλά και τους οργανωτές των άλλων Φανών. Φασαρία και χαρούμενη αναστάτωση. Με κόσμο να πηγαινοέρχεται και να στήνει το εθιμικό σκηνικό. Με την Πανδώρα, την δημοτική μπάντα, να συνοδεύει τους «οικοδεσπότες» στην κεντρική πλατεία για χορό και καλέσματα και να τους φέρει πάλι πίσω για ν’ αρχίσει το ξεφάντωμα. Κρασί και μεζέδες…Τραγούδι γύρω από τη φωτιά…
Και την επομένη πάλι από την αρχή. Στον επόμενο Φανό που έχει την τιμητική του.
Τυράνια ! ! !
Η γιορτή της νεολαίας και η αποθέωση της σιουρδαμάρας.
Αγώνες για γερά νεύρα, με 2000 αθλητές-μαθητές από 11-15 χρονών,
οι οποίοι ρίχνονται στο στίβο της ευγενικής άμιλλας,
για να αναδειχθούν τα πιο γερά σιουρδουντάμαρα.
Σκληρός ανταγωνισμός σε κάθε σταθμό,
που αντιμετωπίζεται με τη συνεργασία των μελών της κάθε ομάδας
και κυρίως με τα προσόντα τους.
Νιάτα, ζωντάνια, τρεχάλα, φωνές και γέλια…
Πανζουρλισμός ! Μοιάζει με κυνήγι θησαυρού;
Ίσως, αλλά η μορφή του φέρει έντονη τη σφραγίδα της τοπικής παράδοσης στο ξεσάλωμα.
Παιδικός Καρνάβαλος και μεγάλη γιορτή στο κέντρο της πόλης την Κυριακή της Μικρής Αποκριάς, με χορούς, παιχνίδια και τρεχαλητά.
Παιδικοί χοροί με μουσική, χορό, και …παλέματα.
Συμμετοχή σε κάθε εκδήλωση των μεγάλων.
Για να μαθαίνουν!
Κάθε μέρα χορευτικά συγκροτήματα της περιοχής, που αντλούν από την τοπική ιστορία και παράδοση….ή φιλοξενούμενοι από άλλα μέρη της Ελλάδας ή τις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων. Χορευτές, κωδωνοφόροι… Μωμόγεροι… Ρουγκατσάρια… Μπουμπουσιάρια… Κι ένα σωρό άλλες ομάδες, φορείς της δικής τους παράδοσης, πρεσβευτές του τόπου τους. Κι όλα αυτά δεμένα με αυτοσχέδια σκετς και σχόλια στα Κοζιανίτικα….Με ερασιτέχνες κονφερανσιέ να συνομιλούν και να πειράζουν τους θεατές, να σατιρίζουν την επικαιρότητα και όποιους την τρέφουν…
Κι ύστερα βόλτα στους φωτεινούς δρόμους και τα μαγαζιά
Ποιός πάει σπίτι τέτοιες μέρες;
Μεγάλη αποκριά μεσημέρι και τα πεζοδρόμια κατά μήκος της διαδρομής
γεμίζουν θεατές ντόπιους, ξενιτεμένους και επισκέπτες…
Τρεις η ώρα και η παρέλαση αρχίζει.
Χρώματα, μουσικές, χορός και κίνηση – καμιά φορά και στάση
-αν κολλήσει η προπορευόμενη ομάδα, ή αν μας παίρνει η τηλεόραση..
Άρματα φορτωμένα από τη λαϊκή έμπνευση, την τοπική παράδοση
και τη σάτιρα της επικαιρότητας.
Και πολύ… τρακ!
Ερασιτέχνης ο θίασος βλέπετε και πολλοί οι θεατές…
Γι’ αυτό και απαραίτητες οι κούπες ή άλλα παρόμοια σκευάσματα
τόνωσης του ηθικού πριν τη κάθοδο!
Στις παρακάτω τοποθεσίες και ώρες προσφέρονται νηστίσιμα από Συλλόγους:
10.00
Εξωκκλήσι Σταυρού, πολιτιστικός Σύλλογος Ροδιανής.
Πάρκο Αγίας Παρασκευής Καρυδίτσας, Πολιτιστικός Σύλλογος Καρυδίτσας.
Εξωκλήσι Αι Λια Κάτω Κώμης, Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Κώμης «Αριστοτέλης».
Πλατεία Κερασιάς, Αθλητικός & Μορφωτικός Σύλλογος Κερασιάς «Ελιμειακός».
11.00
Εξωκλήσι Αγίου Πνεύματος, Δημοτική Ενότητα Κρόκου & Πολιτιστικός Σύλλογος Κρόκου «Ιωακείμ Λιούλιας».
Αγία Παρασκευή Κοζάνης, Σύλλογος Σαμαριναίων Κοζάνης.
Πλατεία Ρυμνίου, Πολιτιστικός Σύλλογος & Τοπική Κοινότητα Ρυμνίου.
Πτελεά, Αθλητικός – Μορφωτικός Σύλλογος «Δόξα» Πτελεάς.
Παναγία Καισαρειάς, Πολιτιστικός Σύλλογος Καισαρειάς «Τα 7 πλατάνια».
Χώρος Πολιτιστικού Συλλόγου Άνω Κώμης, Πολιτιστικός Σύλλογος Άνω Κώμης.
Αίθουσα Τοπικής Κοινότητας Χρωμίου, Πολιτιστικός Σύλλογος Χρωμίου «Ρωμιοσύνη»
11.30
Ιππικό Κέντρο, Πετρανά Ιππικός Σύλλογος Κοζάνης.
12.00
Πολιτιστικός Σύλλογος Πετρανών, Χώρος Συλλόγου
Εξωκλήσι Αγίου Αθανασίου Αγίας Παρασκευής, Μορφωτικός, Αθλητικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίας Παρασκευής.
Αίθουσα Εκκλησίας Πολυμύλου, Σε συνεργασία με την τοπική κοινότητα και την τοπική ενορία.
Ψηλός Αηλιάς Κοζάνης, Ελληνικός Ορειβατικός Σύνδεσμος Κοζάνης.
Καταφύγιο Σμάθκο Κοζάνης, Σύλλογος Ελλήνων Ορειβατών Κοζάνης.
Μελίσσια, Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Μελισσίων.
Δάσος Κουρί Κοζάνης / Κατασκηνωτικό Κέντρο Γ. Χαλκιάς, Ένωση Παλαιών Προσκόπων Κοζάνης.
13.00
Περιοχή Σμάθκο Κοζάνης, Σύλλογος «Κασμιρτζήδις»
Αυτό που την κάνει τόσο ξεχωριστή είναι ο Φανός, η καθαρτήρια πυρά γύρω από την οποία στήνεται ένα νυχτερινό υπαίθριο γλέντι.
Η κοινότητα ή η ομάδα που συμμετέχει σε μια παρόμοια εθιμική εκδήλωση «επιδιώκει την πραγματοποίηση ενός σκοπού, ο οποίος συνήθως είναι η επίτευξη της ευετηρίας, της καλής χρονιάς, στην ευρύτερη διάστασή της, με την έννοια της πλούσιας καρποφορίας και της καλής υγείας».
Χόρευαν λοιπόν οι αγρότες κάτοικοι της Κοζάνης γύρω απ’ τη φωτιά, εξορκίζοντας την κακοδαιμονία και καλώντας τις δυνάμεις του καλού να τους συντρέξουν στο δύσκολο έργο τους. Οι κινήσεις και τα βήματα του χορού τους περνούσαν από γενιά σε γενιά ίδια και απαράλλαχτα, συγκρατημένα και μονότονα, συνοδευτικά μάλλον του τραγουδιού και παρά αυθύπαρκτα χορευτικά κινητικά μοτίβα.
